Biuro Turystyki PrzyrodniczejDudekSłońsk, Ujście Warty

Ujście Warty i okolice

Lokalizacja

Pisząc Ujście Warty, mamy na myśli obszar nad dolną Wartą i Odrą, w województwie lubuskim, przylegający do granicy z Niemcami, na terenie powiatów sulęcińskiego, słubickiego i gorzowskiego. Słońsk (dawniej Sonnenburg) to wieś gminna (ok. 3000 mieszkańców) położona w powiecie sulęcińskim. Stąd tylko 16 km do przejścia granicznego w Kostrzynie nad Odrą, niecałe 100 km do Berlina, 120 km do Szczecina i Zielonej Góry oraz 160 km do Poznania. Słońsk leży w powiecie o najmniejszej gęstości zaludnienia w województwie - tylko 32 osoby/km² (średnia dla Polski - 123 osoby/km²). Doceniają to zwłaszcza nasi goście, którzy przyjeżdżają z Warszawy, Małopolski i Śląska oraz z Niemiec i Holandii.

Już sama nazwa Ujście Warty wskazuje na lokalizację tego miejsca. Tam, gdzie Warta kończy swój bieg i wpada do Odry rozciąga się szeroka dolina, fragment Pradoliny Toruńsko Eberswaldzkiej. Przed ponad 250 laty Warta za Gorzowem rozgałęziała się na liczne kręte odnogi, tworzące śródlądową deltę, wpadające do Odry na południe od Kostrzyna. Warciańskie Błota (Warthe Bruch) zalewane przez wody obu rzek porastał las łęgowy. Obecnie dolina dolnej Warty jest osuszona i ekstensywnie zagospodarowana, co nie przeszkadza istnieniu niezwykle atrakcyjnych siedlisk przyrodniczych, ważnych w skali Polski i Europy.

W odróżnieniu od reszty województwa lubuskiego, którego ok. 50% powierzchni pokrywają lasy, w okolicach Słońska przeważają tereny otwarte. Podmokłe łąki i pastwiska, urozmaicone kępami drzew, krzewów i trzcinowisk poprzecinane są zarastającymi kanałami. Dziesiątki kilometrów wałów umożliwiają przyrodnicze obserwacje podczas wędrówek pieszych i wycieczek rowerowych. Szeroka i płaska dolina Warty otoczona jest od północy i od południa wzgórzami morenowymi i jeziorami, które tworzą przepiękny krajobraz polodowcowy. Wśród dominujących na Pojezierzu Lubuskim drzewostanów sosnowych nierzadko można spotkać fragmenty starych lasów liściastych - buczyn, grądów i olsów.

Przyroda

Ujście Warty to nazwa kilku obszarów chronionych: parku narodowego, krajobrazowego i Obszaru Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000 - Obszar Specjalnej Ochrony Ptaków i Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk PLC 080001.

Ostoja siedliskowa chroni 14 typów siedlisk ważnych w skali całej Unii Europejskiej, m.in. starorzecza i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne, łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe, zalewane muliste brzegi rzek i murawy kserotermiczne. Ponadto na uwagę zasługuje 9 gatunków ryb wymienionych w załączniku dyrektywy siedliskowej m.in. piskorz, głowacz białopłetwy, różanka i minogi. Ostoja ptasia chroni ptaki i ich siedliska. To właśnie w okolicach Słońska, nawet w czasie krótkiego pobytu można zaobserwować wiele rzadkich gatunków takich jak:

• derkacz, dziwonia, żuraw
• rycyk, ostrygojad, batalion
• zimorodek, dudek
• bielik, bocian czarny
• ohar, perkoz rdzawoszyi i zausznik
• rybitwa czarna, białoczelna i białowąsa

Nadwarciańckie rozlewiska, jako jeden z najważniejszych europejskich terenów podmokłych o międzynarodowym znaczeniu, chroni od 1984 roku również Konwencja Ramsar. Zaobserwowano tu około 270 gatunków ptaków, z czego gnieździło się ponad 170. Park Narodowy "Ujście Warty" w okresie wiosennym ma bardzo duże znaczenie z powodu gnieżdżenia się tu wielu rzadkich i zagrożonych wyginięciem gatunków ptaków oraz ze względu na ich znaczne ilości. Liczebność niektórych gatunków jest znaczna w skali Polski, dotyczy to m.in. ohara, krakwy, ostrygojada, płaskonosa, gęgawy, perkoza rdzawoszyjego i zausznika, rybitwy czarnej oraz mewy małej.

Teren parku jest również ważnym miejscem dla pierzących się, migrujących i zimujących ptaków. W lipcu i sierpniu można tu zaobserwować stada kilkudziesięciu bocianów czarnych (czasem ponad 100). W okresie wędrówek i zimą zatrzymują się w parku znaczne ilości dzikich gęsi: zbożowych i białoczelnych (nawet do 200 000), żurawi (ok. 20 000), kaczek (78 000) i łabędzi krzykliwych (2 500).
Przez cały rok można obserwować bieliki, jednak największe ilości (do 50 szt.) spotykano w sezonie zimowym.

Pobliskie obszary leśne są miejscem gniazdowania wielu gatunków ptaków m.in. bielika, kani czarnej i rudej oraz bociana czarnego. Inne ptaki takie jak dzięcioł czarny, dudek czy krętogłów oraz ssaki - bobry, sarny, jelenie, dziki i norki amerykańskie występują w tej części kraju dość licznie.

Historia

Obok niezwykłej przyrody, bardzo ciekawa jest historia tego regionu, związanego w przeszłości głównie z zakonami templariuszy i joannitów. Pozostałe ślady niemieckiego panowania na tych ziemiach od XIII wieku są widoczne dziś w wielu miejscach i z pewnością warte zobaczenia.

Choćby w Słońsku: gotycki kościół z XIV/XV w. ruiny zamku joannitów, Wystawa Pamiątek Regionalnych, Muzeum Martyrologii na miejscu dawnego KZ Sonnenburg, jednego z pierwszych obozów koncentracyjnych w III Rzeszy, i przedwojenny młyn.

W Kostrzynie zaś zobaczymy niezwykle interesujące pozostałości twierdzy bastionowej z XVI wieku i ruiny starego miasta zwane Kostrzyńskimi Pompejami. Koniecznie należy zwiedzić Muzeum Twierdzy znajdujące się w dobrze zachowanym bastionie Filip.

Okolica

Jeśli wymienionych wyżej atrakcji będzie za mało, w okolicach Słońska i Kostrzyna, wystarczy wyruszyć dalej i zobaczyć:

• Ośno Lubuskie - 1300 m dobrze zachowanych średniowiecznych murów miejskich i gotycki kościół, Uroczysko Jezior Ośniańskich,
• Owczary - rezerwat roślinności kserotermicznej i jedyne w Polsce Muzeum Łąki,
• Nową Amerykę - pozostałości kolonizacji z czasów Fryderyka Wielkiego w XVIII i XIX wieku,
• Ownice - łowisko dla wędkarzy, jezioro.

• Dinopark w Nowinach Wielkich,
• browar i Park Drogowskazów w Witnicy,
• uroczysko Lubniewsko i jeziora w Lubniewicach,
• rezerwaty leśne, Muzeum Techniki Wiejskiej w Bogdańcu,
• zamek joannitów w Łagowie.

• Frankfurt nad Odrą, Berlin.